सन् २०१९ को जनवरी १४ तारिख, भारतको गुड़गाँव शहरबाट एउटा नयाँ प्रकारको सवारी सेवा सुरु भयो—न त यो पेट्रोलमा चल्थ्यो, न डिजेलमा। पूरै इलेक्ट्रिक, प्रदूषणरहित, सफा र आधुनिक। नाम थियो BluSmart Mobility। यसको लक्ष्य थियो: भारतको शहरहरूमा हुने दैनिक यात्रा प्रणालीलाई वातावरणमैत्री बनाउने। राजधानी दिल्लीदेखि लिएर बेंगलुरुजस्ता सहरमा हुने धूलो-धुवाँको भीडमा ‘सफा यात्रा’को विकल्प दिनु।
यो आइडिया लिएर आएका थिए अनमोल सिंह जग्गी, उनका भाइ पुनीत सिंह जग्गी, र सह-संस्थापक पिनित के गोयल। अनमोल र पुनीतले यसअघिनै Gensol Engineering Ltd. नामक कम्पनी चलाइरहेका थिए, जुन ऊर्जा र EV इन्फ्रास्ट्रक्चरमा काम गर्ने कम्पनी हो। Gensol नै BluSmart का गाडीहरू ब्लूस्मार्टलाई लिजमा दिन्थ्यो। यसरी एकै परिवारको दुई कम्पनीबीच सधैंको सम्बन्ध रह्यो—एकले गाडी दिन्थ्यो, अर्कोले तिनलाई प्रयोग गरेर यात्रु सेवा चलाउँथ्यो।
सफलताको चढ्दो लहर
ब्लूस्मार्टको शुरुवात महिन्द्राका इलेक्ट्रिक गाडीहरूबाट भयो। जुलाई २०१९ मा कम्पनीले $३ मिलियन एञ्जेल लगानी उठायो। यसपछि त झन् कम्पनीले डिजिटल पेमेंट, रेन्टल सेवा, सस्तो प्लानहरू, र स्मार्ट मोबाइल एपमार्फत ग्राहक सेवा विस्तार गर्यो।
२०२०–२०२२ तिर, ब्लूस्मार्टले भारतको इलेक्ट्रिक राइड हाइरिङ सेग्मेन्टमा राम्रो नाम बनायो। जिओ-BP सँगको साझेदारीले चार्जिङ स्टेसन बनायो, टाटा मोटर्ससँगको सम्झौताले १०,००० EV ल्याउने योजना अघि बढायो, अनि टाटा पावरसँगको सहकार्यले क्लीन एनर्जी चार्जिङको प्रयोग सुरु गर्यो।
यो सब हुँदा, कम्पनीले “ओला” र “उबर” जस्ता प्रतिस्पर्धीसँग फरक मोडेल अपनायो। अरूजस्तै ड्राइभरले आफ्नै गाडी चलाउने मोडेल नभइ, ब्लूस्मार्टले आफैं गाडी किन्न्थ्यो वा लिजमा लिँथ्यो र आफ्नै प्लेटफर्मबाट सवारी सेवा दिन्थ्यो। यसको कारण ग्राहकहरूलाई सफा गाडी, समयमै सवारी, र कुनै सर्ज प्राइसिङ नहुने वाचा मिल्यो।
राम्रो लगानी, ठूलो सपना
ब्लूस्मार्टले सन् २०२४ सम्म आइपुग्दा धेरै प्रतिष्ठित लगानीकर्ताहरूको ध्यान खिचिसकेको थियो। दीपिका पादुकोणको लगानी अफिसदेखि लिएर क्रिकेटर एमएस धोनी, अनि स्विजरल्याण्डको ResponsAbility Investments जस्ता संस्थाहरूले पैसा लगानी गरे। कम्पनीले जुलाई २०२४ मा मात्रै ₹२०० करोड (झण्डै $२४ मिलियन) लगानी पायो।
त्यसबेला कम्पनीको फ्लीट ८,५०० भन्दा माथि पुगिसकेको थियो। आम्दानी तिब्र गतिमा बढिरहेको थियो—२०२४ को अन्तिम त्रैमासिकमा ₹१७६ करोड कमाइ, र १० महिनामा कुल ₹५१४ करोड आम्दानी! कम्पनीले छ महिनाभित्र नाफामा पुग्ने दाबी गरेको थियो।
तर ठूला सपना कहिलेकाहीं गहिरा खाडलमा थर्कन्छन्।
२०२५: संकट सुरु
२०२५ को फेब्रुअरी महिनाबाट समस्या सुरु भयो। ब्लूस्मार्टले ₹३० करोडको भुक्तानी समयमा गर्न सकेन। लगानीकर्ताहरू चिन्तित भए। मार्चमा कर्मचारीहरूको तलब ढिला हुन थाल्यो। कम्पनीले “कैश फ्लो कन्ष्ट्रेइन्ट” को बहाना दिँदै केही चुपचाप बन्यो।
यति बेलासम्म, ब्लूस्मार्टले झण्डै ₹४१५ करोड ($५० मिलियन) लगानी खोज्ने प्रयास गरिरहेको थियो, तर त्यो प्रयास पनि असफल भयो।
SEBI को हस्तक्षेप र साँचो कथा खुल्दै…
एप्रिल १५, २०२५, भारतको सेबी (SEBI – Securities and Exchange Board of India) ले एकदमै ठूलो खुलासा गर्यो। ब्लूस्मार्टमा गम्भीर वित्तीय अनियमितता भेटिएको थियो। आरोप थियो कि संस्थापक दाजुभाइ अनमोल र पुनीतले ₹२६२ करोड ऋण, जुन १,७०० EV किन्ने भनिएको थियो, त्यसको ठूलो भाग व्यक्तिगत विलासितामा खर्च गरेका रहेछन्।
त्यस पैसा बाट गुरुग्रामको DLF Camelias मा लक्जरी फ्ल्याट किनेको, केही गाडी त झन् किनै नगरेको, कागजपत्र झूटो देखाइएको, अनि रकम “लेयर्ड ट्रान्जेक्सन” गरेर अन्त कतै पठाइएको कुरा सेबीको रिपोर्टमा उल्लेख थियो। ६,४०० गाडी ल्याउने योजना थियो, तर ल्याइयो केवल ४,७०४।
अचानक पतन: राजीनामा, बन्द, र अनिश्चितता
यस घटनापछि कम्पनीको सिइओ, सिटिओ, चिफ बिजनेस अफिसर, र VP ले राजीनामा दिए। दिल्ली–NCR, बेंगलुरु, र मुम्बईमा सेवा रोकियो। यात्रुहरूले एपबाट गाडी बुक गर्न सकेनन्। कम्पनीले भन्यो, “यदि ९० दिनभित्र सेवा फर्केन भने वॉलेट पैसा फिर्ता गरिनेछ”—तर कसैले ठोकुवा गर्न सकेन के होला।
अब के हुन्छ?
ब्लूस्मार्ट अहिले आफ्नो झन्डै ७००–८०० EV उबरको प्लेटफर्ममा दिने तयारी गर्दैछ। अब कम्पनी एक स्वतन्त्र सेवा प्रदायकको रूपमा हैन, एउटा EV सप्लायरको रूपमा पुनः जन्म लिन सक्ने सम्भावना देखिएको छ।
शिक्षा र चेतावनी
ब्लूस्मार्टको कथा एउटा प्रेरणा हो—तर साथसाथै एउटा ठूलो चेतावनी पनि। यदि पारदर्शिता छैन भने, व्यक्तिगत स्वार्थ संस्थागत हितभन्दा माथि राखिन्छ भने, जतिसुकै ठूलो सपना किन नहोस्, त्यो ढल्न सक्छ।
अनमोल र पुनीतजस्ता अनुभवी उद्यमीहरूबाट पनि यस्तो गल्ती हुनु, अनि यसले स्टार्टअप इकोसिस्टममा गहिरो असर पार्नु, दु:खद कुरा हो। भारत (र नेपालजस्तो देश) मा EV क्रान्तिको यो महत्वपूर्ण मोडमा, ब्लूस्मार्टको कथा हामी सबैले याद गर्नुपर्ने छ—एक प्रेरणा पनि, अनि एक पाठ पनि।